Cumartesi, Şubat 03, 2007

سلماس لهجه سي آدلي كيتابا بير باخيش

(( سلماس لهجه سي )) آدلي كيتابا بير باخيش


دكتر توحيد ملك زاده ديلمقاني


20 اينجي يوز ايل دونيادا و تورك اولكه لرينده آذربايجان توركجه سي تدقيقات ساحه سينده پارلاق دووره اولسا دا بو مساله آذربايجانين جنوبو و ايران داخيلينده اولان توركلر و لهجه لرينه چوخ عمللي يانسيماميشدي. بو مساله نين سببلرينه بورادا گئچمه يه جه ييك امما بونودا خاطيرلاتماليييق كي سون زامانلار ياواش ياواش ايران موضوعلو توركولوژي آراشديمالار يئريني آچماغا باشلاميشدي. آيريجا توركييه، آلمان و آذربايجان جومهوريتينده و اوزاق ياخين توركولوژي تدقيق مركزلرينده ايران تركيبينده ياشايان توركلرين لهجه لري ، كولتورو، خالق اينانجلاري، ياراتديقلاري آبيده لر و اينجه صنعتلري و باشقا تدقيقاتي كئچميش ده كي لر كيمي چوخ سورعتله اينكيشافينا دوام ائتمكده دير. سون زامانلار
SALMAS AĞZI, Güney Azerbaycan Türkçesi Üzeriene Bir İnceleme
آدلي كيتاب حورمتلي توركولوق و اوزه لليكله آذربايجان موضوعوندا اوزمان اولان دكتر بيلگه خان آتسيز گوك داغ تدقيق اولوب توركييه ده كارام يايين لاري طرفينده ن بيليم دونياسينا سونولدو. آراشديرماجي كيتابين مقديمه سينده بئله يازير :
(( ايران تاريخ بويونجا توركلرين يوغون اولاراق ياشاديجي بير بولگه دير. 90 دان فاضلا ديل و لهجه نين دانيشيلديغي 70 ميليونلوق اولكه ده فارس، تورك، عرب و بلوچلار ان اونملي ائتنيك عونصورلار اولاراق قارشيميزا چيخير. ايراندا آذربايجان توركلري 25-30 ميليونلوق نوفوسلاريلا فارسلاردان سونرا اولكه ده ان گوجلو توپلولوقدور. سياسي ادبياتدا گونئي آذرباجان اولاراق آدلانديريلان ايران سينيرلاري اچينده كي آذربايجانين تاريخي جوغرافيا سي آذربايجان جومهوريتي و توركيه سينيريندان باشلاياراق 200000 كيلومتر مربع مساحتي ايله ايرانين مركزينه قده ر اوزانماقدادير. 20 اينجي يوز ايلين باشلارينا قده ر چوخ زامان توركلر طرفينده ن ايداره اولان ايران ي فارس ديلي ايله دانيشان دئولت اولاراق دا تايملايا بيليريك. 19 اينجي يوز ايل ده آذربايجان جوغرافياسي ايران و روس آراسيندا باغلانان مقاويله يه گوره شمال و جنوب اولاراق ايكي يه بولوندو. شمالي آذربايجان 1991 ايلينده آذربايجان جومهوريتي دئولتي اولاراق مستقيل اولوركن جنوب آذرباجان ايران دئولتي ايچينده قالدي.
توركولوژي اوچون ايرانين چوخ زنگين قايناقلارا صاحيب اولدوغونو ايشاره ائده ن آراشديرماجيلار ، سون 40 ايلده اورتايا قويدوقلاري ملزمه لر له بونو تيثبات ائتميشلر. تورك ديل و لهجه لري نين تصنيفي يئنيده ن ياپماميزا ايمكان وئره ن خلج توركجه سينين كشفي، اسكي آنادولو توركجه سينده كي ديل مقايسه سي ني داها ياخشي تفسير ائتمه ميزي ساغلايان خوراسان توركجه سينه عاييد چاليشمالار هامي سي بو دووره ده اولموشدور. نوفوس باخيميندان كيچيك اولان تورك توپلولوق لاري ديل لرينين داها چوخ آراشديريلديغي ايراندا ان بويوك تورك توپلولوغو بيلينن آذربايجان توركلري نين ديلي كافي درجه ده اينجه لنمه ميشدير. اوغوز توركجه سينين گونئي آذربايجان بولگه سينده كي آغيزلاري آذري دايره سي ايچينده ده ده گر لنديريلمكده دير. هامان بو دايره ايچينده دوغو و گونئي دوغو آنادولو آغيزلاريلا بيرليكده عراق توركلري ديلي و آذربايجان جمهوريتينده كي آغيزلاري حتي افغانيستان داكي افشار توركجه سي ني ده داخيل ائده بيليريك.
آغيز تدقيقاتي بيزلره ديل و خالقين تاريخينه عاييد اونملي ايپ اوجلاري وئرير. اسكي آنادولو توركجه سينه عاييد بير چوخ اوزه لليگي قورويان آذربايجان آغيزلاري ايچينده ايرانين سلماس شهري آغزينا عاييد متين لرده ن حركت له بير چاليشما ياپمايي هدفله ديك. منطقه ده ن 2003 ايلينده ييغيلميش ناغيل و آنلاتمالارا دايالي متينلر چاليشماميزين اساس ملزمه سيني تشكيل وئرميشدير.
گيريش بولومونده ايرانين تورك وارليغي تاريخي و سوسيو-كولتوره ل چرچيوه سي ايچينده اله آليناراق داها چوخ آذربايجان توركلري نين ديل و كولتور مساله لري تقديم ائديلميشدير. بو بولومده آيريجا آذربايجان توركچه سي ايله ايران دا دانيشيلان خلج، توركمن، خوراسان، قشقايي و سونقور توركجه لري حاققيندا قيسا معلومات وئريلميش، داها اونجه ياپيلان آراشديرمالار ده گرلنديريلميشدير.
سلماس بولگه سيند ه ن ييغديغيميز متين لرين سس اوزه لليكلريني ، سس بيلگي سي بولومونده اينجه له ديك. سلماس آغزيني آذربايجان جومهوريتي نين يازي ديلي ايله مقاييسه ائتديك. آغيزلارين يازي ديلينده ن آيريلديغي سويلنمز. ..... متين لرين باشليغيني داشييان بولومده 38 ده نه ناغيل و آنلاتمايا يئر وئريلميشدير. چئوري يازي ايشارتلريني استفاده ائتديغيميز متين لرده سس اوزه لليكلريني ان اينجه آيرينتي لارينا قد ه ر گوستر مه يه چاليشديك. متين لري ييغديغيميز آداملارين كيمليك لري هر بير متينين باشيندا گتير ديك.
سوزلوك بولومونده متين لرده گئچن كليمه لرين توركييه توركجه سينده كي قارشيليقلاري گوسته ريلميشدير. گرامر اينجه له مه سينده گئچن كليمه لرين آنلاملاريني سوزلوك ده يئر آلديقلاري اوچون وئر مه ديك.
اينجه له ميميزي ياپاركن بير چوخ كيشي ده ن يارديم و دستك آلديق. متين ييغمادا توحيد ملك زاده نين چوخ بويوك يارديملاري اولموشدور. متين لرين چئوري يازيسيندا جهانگير كاريني ايله بير ليكده چاليشديق.... سس بيلگي سي بولومونو حاضير لاركن پروفسور دكتر نجاتي دمير ، يارديمجي دوچنت دكتر ماحمود ساري كايا و دكتر سيف الله توركمن ين يول گوستريجي فيكير لرينده ن ايستيفاده ائتديك. .....يارديم و دستكلرينده ن دولايي ايسمي گئچن دوستلاريما سونسوز تشكورلريمي سونمايي لذت وئريجي بير وظيفه ساييرام. سون اولاراق چاليشمامين كيتاب اولاراق باسيلماسي ايشين اوزه رينه آلان كارام ياين ائوي و عثمان كاراتاي آ دا تشككور بورجلويام. قيريق قالا 2006 دكتر بيلگه خان آتسيز گوك داغ))
كيتابين گيريش بولومونده ايران توركلرينده كيمليك مساله سي آدلي اوزون بير يازي يا يئر وئريلميشدير. يازار بو يازي دا ايران دا ياييملانان توركجه ده رگي و ياينلارا ايستينادا بو مساله ني آچيقلامايا باشلاميشدي. ايكينجي بولوم ده ايسه يازار ايران دا كي تورك لهجه لرينين صينيفلانديرماسينا چاليشميشدير. بو بولومون سونوندا ايسه سلماس شهرينين تاريخينه ايشاره ائتمكله بو بولومو بيتيرميشدير. يازار يوخاري دا دئديگي كيمي گلن بولوم لرده سلماس آغزينين سس بيلگيسي و گرامريني اينجه له ميش اونو كلاسيك آذربايجان يازي گرامري ايله مقايسه ائتميشدير . كيتابين سونوندا قايناق لار و متين لر گلميشدير. سلماس آغزي آدلي كيتاب 261 صحيفه اولاراق 2006 اينجي ايلده توركيه نين چوروم شهرينده باسيلميشدير. بو ده گرلي توركولوقا باشاري لار آرزو ائديرگله جك آذربايجان شناسليق آراشديرمالاريندا يورولماياسين دئييريك .

1 Comments:

At 11:29 ÖS, Blogger jahan said...

سلام
محترم استاد آقای ملکزاده
سیزدن چوخ تشکور ائدیریخ کی سلماس و سلماسلیلار حاقیندا و اولارین تانینماسینی موختلیف سایتلاردا چالیشیرسیز؛
اومید وار کی هامی عزیز سلماسلیلار اوز شهرلرینین قاباغا گئدمه سینی یولدا سیزه تای چالیشالار
ممنون
جهانگیر

 

Yorum Gönder

<< Home